Daire Testere Ahşap İşleme Makinesi

Ölçülendirme makinelerinde ana amaç, masif parçalarda liflere paralel kesiş ile kalınlık genişlik çıkarma, ahşap kökenli levhalarda ise genişlik ve boy çıkarmadır. Daire testere makinesi, çoklu dilme makinesi ve dikey ve yatay levha kesme makineleri bu gruptandır.

Daire Testere Makinesi

Daire testere makinesi, yüzeyleri rendelenmiş iş parçalarının boylarını, genişlik ve kalınlıklarını istenilen ölçülerde ve açılarda kesme; çeşitli ahşap kökenli levhaları ölçülendirme; ayrıca lamba, kiniş, kanal, kordon ve zıvana açma gibi çok değişik amaçlarla kullanılan en önemli ahşap işleme makinelerinden biridir. Şekil 1'de bir daire testere makinesi ve temel elemanları verilmiştir.

Şekil 1: Daire Testere Makinesi

1. tabla
2. siper
3. ana daire testere ve ön kesici
4. ana daire testere ve ön kesici
5. kızaklı tabla
6. testere yükseklik volanı
7. testere eğim ayarı
8. gövde
9. koruyucu
10. kızaklı gönye siperi

Gövde

Diğer makineler gibi dökme demirden yapılmış olup, makinenin diğer elemanlarını üzerinde taşır. Ağır tip makinelerde, atölyenin tabanına beton civatalarıyla bağlanır.

Tabla 

Dökme demirden yapılan tabla, yatay olarak gövdeye bağlanır. Bazı tip makinelerde, tabla, 45°"lik açılara kadar eğimlendirilebilmektedir. Ancak, ayarlama zorluğu ve çalışma güvenliği açısından bugün bu sistem terkedilmiş olup yerine testeresi eğimlendirilebilen makineler devreye sokulmuştur.

Testere Boşluğu ve Boşluk Plakası 

Testere lamasının çalışması ve sökülüp takılabilmesi için, tablanın orta kısmında bırakılan boşluğa "testere boşluğu" denilir. Testere boşluğunu kapatmak için, yumuşak metalden ortası daire testerenin rahatça çalışabileceği şekilde yarık bırakılmış bir plaka takılır.

Siper 

Testere lamasının kesim doğrultusuna paralel bir konumda bulunan siper, tablanın önündeki bir kızak üzerinde hareket ederek, testereye istenilen uzaklıkta ayarlanabilir. Bu uzaklık, tabla yanına bağlanmış ölçülü cetvel (skala) yardımıyla ve siperin sağa-sola hareketiyle ayarlanır. Bazı makinelerde ölçünün daha hassas bir şekilde ayarı ise, siper üzerinde bulunan ayar vidası ile yapılır. Bu ayar vidası ile 1/10 mm duyarlığa kadar ayarlama yapmak mümkündür. Bazı siperler, tablaya göre, değişik açılarda ayarlanabilir.          

Kızaklı Tabla 

Siper ile ayarlandığı ölçüde, ebatlanacak olan levhayı üzerine alarak rahat bir şekilde genişliğini çıkarmak amacıyla kullanılan hareketli makine tablasıdır. İşlem için kızaklı tabla en geri pozisyona çekilir. Üzerine ebatlanacak levha yerleştirilir. Kızaklı tabla levhayı üzerine aldığı için rahat bir itme hareketiyle kesme işlemi gerçekleştirilir.

       

Kızaklı gönyeleme siperi

Kızaklı tablaya dik pozisyonda ve kızaklı tablaya yataklanmış olan gönyeleme siperi tablaları kesim doğrultusunda gönyeli kesim yapmak için (köşe açıları tam 90°) kullanılır. Gönyeleme işleminin yapılabilmesi için daha önce siper yardımı ile tablanın genişliğinin çıkarılmış olması gerekir.

Kızaklı Zıvana Aparatı

Zıvana makinelerinin olmadığı atölyelerde kullanılır. Emniyletli ve düzgün iş yapımını sağlar.

Ayırma Kaması ve Koruyucu

Adından da anlaşılacağı üzere, daire testereden kesilerek çıkan parçanın kapanarak testereyi sıkıştırmasını önlemek için kullanılır. Özellikle yaş, kaçık özlü, buruk ve lifleri düzgün olmayan kerestede kesilen yüzey ile dış yüzeylerdeki rutubet dengesi bozularak, iki taraftaki parçalar hemen çalışmaya başlar. Kesim tamamlanmadan oluşan bu çalışma sonucu testere laması sıkışır ve arka dişler yeniden kesime zorlanır. Bu sakıncayı önlemek için daire testere lamalarının arkasına "ayırma kaması" adı verilen çelik lamalar takılır.

Koruyucu kapak, çalışma sırasında testerenin üst kısmını örterek, çalışan kimseyi, fırlaması muhtemel talaş ve parçalardan korur.

Baskı Tarağı

Ortalama 50 x 20 x 3 cm ölçülerinde bir ahşap parçanın baş kısmı 60° kadar eğik olarak kesilir. Sonra şerit testere makinesinde, parçanın eğik başında 8-9 mm aralıklarla ve 18-20 cm içeriye kadar paralel kesimler yapılır. Bu şekilde elde edilen ve baskı tarağı denilen eklenti, özellikle ince ve uzun iş parçalarını sipere ve/veya tablaya bastırmak suretiyle bükülme ve titreme yapmadan kesilmesini sağlar.

İtme Çubuğu

Küçük ve dar parçaları, elleri testereye yaklaştırmadan emniyetli bir şekilde itebilmek için kullanılan ucu kertilmiş bir çubuktur.

Arabalı Tabla

Özellikle ağır tip daire testere makinelerinde büyük tablaların ve ağır iş parçalarının rahatça işlenebilmesi için, makine tablasının bir uzantısı olarak kullanılan sürgülü bir düzendir. Genellikle boy kesimleri için kullanılır. Arabalı tabla üzerinde gönye siperi, boy ayar çubukları ve sıkma kolları gibi eklentiler bulunur. Kullanılmadığı zaman makinenin yan tarafına sarkıtılabilir veya makineden alınabilir .

               

Motor ve Mil

Kesiciye hareket veren motor, her ahşap işleme makinesinde olduğu gibi kapalı olup, gerekli güç ve devirdedir. Daire testere makineleri, yapacakları belirli işlere göre çok değişik yapıda üretildikleri için motor güçleri ve devir sayıları da değişmektedir. Daire testere makinelerinde testere hareketini akuple veya kısa kayışla olabilir. Kısa kayışlı makinelerde, değişik çaplı testereler için, kademeli kasnaklarla devir ayarlaması yapılabilmektedir.

Testere mili her çapta daire testerenin deliklerine uygun standart ölçüdedir. Testere iki flanş arasında sıkılır. Flanşların dipte olanı sabittir. Testere diş ucu çalışana bakacak şekilde yerine takıldıktan sonra, ikinci bir flanş konulur ve civata sıkılır. Civatanın sıkma yönü testerenin dönüş yönündedir.

       

Flanşların büyüklüğü, testere çapı ile ilgilidir. Büyük çaplı bir daire testereye gereğinden küçük flanş takılırsa, testerenin yalpa yapması önlenemez. Küçük çaplı bir testereye de gereğinden büyük flanş takılırsa, temiz ve salgısız kesim için yararlı olmakla beraber kesme derinliği azalır. Genel bir kural olarak 1/6 oranı yeterli kabul edilir.

Kesiciler

Daire testere makinesinde genellikle dairesel şekilli testere lamaları kullanılır. Bu testereler, kullanıldıkları makinelere göre çeşitli ölçü ve kalitede, işlenecek ahşabın ve levhaların cins ve özelliklerine göre de değişik diş biçimlerinde olur. Bu nedenle testere seçimi önemlidir. 

Son zamanlarda üretilen hemen her daire testere makinesinde, kesici daire testerenin hemen önünde, daha küçük çaplı bir daire testere daha bulunmaktadır. Bu daire testere "Ön kesici" veya "Çizici" daire testere olarak adlandırılır. Ana kesiciye ters yönde döner. Bu testerenin kullanılmasının nedeni, kesilen tablanın alt tarafında daire testerenin kesim yönündeki koparma zorlamasından ,kaynaklanan küçük kopma ve kırılmaları

önleyerek temiz bir kesim yüzeyi ortaya çıkarmaktadır.

Daire testere lamasının sökülüp-takılması

• Testere koruyucusu ve ayırma kaması sökülür. Siper yana çekilerek tabla temizlenir.

• Testere boşluğu plakası çıkarılır.

• Makine tipine bağlı olarak; bir pimle, anahtarla veya testere dişlerine bir ahşap parça dayayarak makine mili sabitlenir ve mil somunu testere dönme yönünde çevrilerek sökülür.

• Flanş ve testere laması çıkarılır.

• Yapılacak işe uygun ve bilenmiş testere, dişleri dönme yönüne uygun olarak mile takılır, flanş yerleştirilir, mil somunu normal kuvvetle sıkılır ve mil serbest bırakılır.

• Testere boşluğu plakası yerleştirilir.

• Testere elle döndürülür, motor çalıştırılıp-durdurularak son kontrol yapılır.

Daire testere makinesinde işleme kuralları

• Daire testere makinesinde işlemlerin etkili bir şekilde yapılabilmesi için aşağıdaki kuralların yerine getirilmesi gereklidir.

• Kesilecek parçanın veya malzemenin tür, kalınlık ve lif yönüne bağlı olarak en uygun testere seçilir ve makineye takılır.

• Kesilecek parça kalınlığına göre testere yüksekliği ayarlanır. Bu yükseklik genel olarak 5-10 mm'dır. Ancak, yumuşak dokulu ve ince parçalarda, daha temiz bir kesim yüzeyi isteniyorsa, diş ucu uçuş dairesi parça yüzeyine teğet geçecek veya 0.2-0.3 mm aşağıda kalacak şekilde ayarlanabilir. Böylece kesme yapan diş sayısı artacağından ve dişler parça liflerine yatık olarak geleceğinden, temiz bir kesim yüzeyi elde edilir. Belirli ölçüden kalın parçaların kaba kesiminde, testere, parça yüzünden azami derecede yüksek tutulur. Böylelikle, ahşaba dalan diş sayısı en aza indirilerek, çıkan fazla talaş üstteki boş dişlerle kolayca dışarıya atılabilir. Aksi durumda, kalın parçayı yukarıya ve çalışana doğru iten kuvvet artar ve ilerleme hızı düşer.

• Masif parçaların işlenmesinde, ölçü olarak hassas ve gönyeli çalışabilmek için parçaların bir yüz ve cumbası rendelenmelidir.

• Mutlaka bir dayanaktan veya siperden faydalanılmalı, serbest elle kesim yapılmamalıdır.

• Eğik ve pahlı kesimlerde mutlaka bir kalıp kullanılmalıdır.

• Levha kesimlerinde, gönyeli bir tabla elde edilebilmek için genişlik çıkarmada paralel kesim siperi ve boy çıkarmada dik kesim siperi kullanılmalıdır.

• Uzun parçaların kesiminde yardımcı destek sehpasından faydalanılmalıdır.

       

Daha önce de belirtildiği gibi, daire testere makinesi; ebatlandırma, lamba, kiniş, kanal, kordon ve zivana açma gibi çok değişik amaçlarla kullanılabilir. Bu işlemlerde, makinenin kendi eklentileri dışında yapılacak işe uygun özel kalıplarda kullanmak gerekebilir. Aşağıda bu işlemlere bazı örnekler verilmiştir;

• Liflere Paralel Kesme (Genişlik Çıkarma) 

Masif parçaların veya tablaların genişliklerini çıkarmak için siperden yararlanılır. Bu amaç için, önce genişlik ayarı yapılır. Siper yüzü ile testere dişinin yan yüzü arasındaki mesafe, kesilecek parça genişliği kadar ayarlanır. Genişlik ayarında, siperin sıkma düzeni kılavuzundaki skaladan yararlanılır.

Parçanın itilmesi hareketi, devamlı suretle parça kenarından yapılmalı, yüzeyden itme yapılmamalıdır. Aksi takdirde parça geriye fırlayabilir. Ayrıca, dar parçaların itilmesinde, itme çubuğundan yararlanılmalıdır.

Parçanın kenarları eğik veya pahlı kesilecekse, bu pah, tablası eğilebilen makinelerde tabla ile, testeresi eğilebilen, makinelerde ise testere eğimlendirilerek gerçekleştirilir. Tabla ve testere sabit ise, bu durumda, özel bir kalıpla bu pahı kesmek gerekir.

Daire testere makineleri, ahşap kökenli levhaları tablalara dönüştürmede ölçülendirme, amacıyla da kullanılabilir (Şekil 125). Tablanın gönyesinde ölçülendirilebilmesi için, önce sipere dayanarak iki kenar, daha sonra testereye dikey konumdaki siper veya arabalı tabla kullanılarak diğer iki kenar ölçülendirilmelidir. Tablanın dört tarafı, kesiciye paralel siper ile ölçülendirilirse, tabla gönyesinde olmayabilir.

Daire testerede özel kalıplarla konik parçalarda çıkarılabilir. Basamaklı stoplar veya ayarlı aparatlardan faydalanılabilir.

• Lamba Açma

Daire testere makinesinde lamba açma işlemi siperin ve testere yüksekliğinin iki defa ayarlanması ile gerçekleştirilir. Bu amaçla, önce, testere yüksekliği lamba derinliği siper ise istenilen lamba genişliğinde ayarlanarak iki kesim yapılır. Bu kesimden sonra, bu sefer, testere yüksekliği lamba genişliği ve siper lamba derinliği kadar ayarlanarak

ikinci kesim yapılır.

• Oluk Açma

Makine siperini çıkarıp, testere doğrultusuna göre eğik bir yardımcı siper bağlayarak yarı dairesel oluklar açılabilir. Emniyet açısından, oluk bir geçişte açılmayıp, makine çalışır durumda iken testere azar azar kaldırılıp bir kaç devrede oluk tamamlanır. Oluk genişliğinin ve siperin ayarlanmasında özel bir aparattan faydalanılabilir.

               

• Liflere Dik Kesme (Boy Çıkarma)

Daire testere makinesinde boy kesimi yaparken, testereye paralel konumdaki ana makine siperinde yararlanılmayıp kızaklı tabla veya arabalı tabla makine üzerindeki yerine takılır. Parça boyunun gönyesinde olması için, önce bir başı kesilir, daha sonra bağlanacak ahşap bir stoptan veya stop düzeninden faydalanmak suretiyle diğer başı kesilir. 

Boy ölçülendirmede, kızaklı gönyeleme siperi ile stop görevi yapacak şekilde ana siper aynı anda kullanılmamalıdır. Parça sıkışma yaparak kazaya neden olabilir. Parça boylarının gönye-burun veya eğik kesilmesinde de kızaklı gönye siperinden yararlanılır. Bu amaçla, kızaklı gönye siperi, siper tespit düzeni üzerindeki açı skalasında istenilen açıya getirilir ve ondan sonra kesim yapılır. Sağ-sol kesimler için, kızaklı gönye siperi, tabla üzerindeki diğer kızak üzerine aktarılır. Eğik kesimler için ise, eğim, makine tipine göre tabladan veya testereden verilebilir.

• Zıvana Açma

Tekli veya parmak (çoklu) zıvanalar bu makine için tasarlanmış özel zıvana aparatları veya kalıplarla açılır. Bu amaç için boşaltıcılı grup ve tek testere kullanılır. Zıvana açma işlemi, zıvana kapaklarını düşürme ve zıvana kesme işlemi olmak üzere iki aşamalı gerçekleştirilir.

• Diğer Özel İşlemler

Özel kesiciler, takma sistemleri ve değişik kalıplarla bir çok farklı işlemi daire testerede gerçekleştirmek mümkündür. Dairesel lamba-kiniş açma, yabancı parça kanalı açma gibi çeşitlendirilebilir.