Daire Testereli Makinelerde Kullanılan Kesiciler
Dairesel hareketle biçme yapan makinelerde daire testereler kullanılır. Bir merkeze göre eşit uzaklıktaki dişleri ile dairesel, dönü hareketiyle kesme yapan kesicilere "DAİRE TESTERE" denir. Bu testereler, kullanıldıkları makinelere göre çeşitli ölçü ve kalitede, işlenecek ağacın cins ve lif yönüne göre değişik diş biçimlerine sahip olurlar. Makine üreticileri, kendi makinelerine uygun testereleri vermekle veya önermekle beraber, iş verimliliği açısından, bu makineleri kullanan veya bu işlerle ilgilenen teknik personelin kesici alet geometrisi ve standartlarına ilişkin yeterli bilgileri edinmiş olmaları gerekir. Değişik işlere göre bir testere seçerken, bu testeredeki önemli özellikler şunlardır:
- Testerenin çapı
- Testerenin lama kalınlığı
- Testerenin delik çapı
- Testerenin diş şekli
- Testerenin diş sayısı
- Testerenin kalitesi
- Testerenin dönme hızı
1) Testerenin Çapı
Testere çapı, mil merkezinden geçecek şekilde bir doğru çizildiğinde bu doğrunun sonundaki diş ucundan diş ucuna kadar olan uzaklıktır. Makinenin yapısına göre kullanılabilecek en büyük-en küçük testere çapları, makine kataloglarında belirtilir. Mil çapına uysa bile, kataloglarda belirtilen çapların dışında testere kullanmak sakıncalıdır.
Örneğin; bir makinede max-min. testere çapları 200-350 mm olarak belirtilmişse, bu makineye 500 mm. çapında bir testere takılırsa şu sakıncalar ortaya çıkar: Makinenin en büyük flanşı 1/6 oranından küçük kalacağından, yalpalanma olur. Bu yalpalanma, diş uçlarını yaktığı gibi kesim alanını da büyütür ve dolayısıyla talaş firesi yükselir. Kesici olarak daire testerelerin kullanıldığı makinelerde, kesilecek ortalama parça kalınlığına uygun, standart testere çapları belirlenmiştir. Özellikle seri üretimde, bu standarda titizlikle bağlı kalınmalıdır. Bununla ilgili olarak, bazı daire testereler üzerinde testerenin çapı ve çevredeki diş sayısı da ayrıca belirtilir.
2) Testere Lama Kalınlığı
Özel amaçlarla ve üstün nitelikli çelikten yapılmış daire testereler dışında, testere kalınlığı çapa bağlı olarak artar. Ağaçişleri sektöründe en çok kullanılan testere çapları, kalınlıkları ve delik çapları Şekil 1'de verilmiştir. Kiniş, lamba, kanal açma gibi özel işlemler için yapılmış testerelerle, sert maden uçlu testereler bu standardın dışındadır.
.png) |
| Şekil 1: Daire testere standart ölçüler |
3) Testerenin Delik Çapı
Testerenin delik çapı, takılacağı mile girecek ölçüde olmalıdır. Böylece, diş uçları mil eksenine göre eşit uzaklıkta olacağından, merkezkaç kuvveti azaltılmış ve dişlerin hepsinin kesime aynı oranda katılması sağlanmış olur. Delik çapı milden büyük olursa, testereyi tam merkezlenerek sıkma mümkün olmayacağından, merkezkaç kuvveti artıp, merkeze yakın dişlerin kesime katılmaması nedeniyle normal çalışma yapılamaz. Bu durumdaki testereleri büyük çaplı mile takabilmek için iki yönteme başvurulur.
- Dış çapı testereye iç çapı mile uygun bir bilezik takılır. Bilezik mile takıldıktan sonra devamlı kalacaksa, faturalı yapılarak kenarlardan zımba ile perçinlenir. Bilezik kalınlığı, testere kalınlığına eşit veya daha kalın olur.
- Aynı mile delik çapları farklı testereler takılacaksa, konik bilezik kullanılabilir. Bu bileziğin iç çapı, mile silme girer. Dış çapı ise, kullanılacak testerelere uygun konikliktedir. Konik bilezikler yaysız, yaylı veya vidalı olarak yapılabilir.
4) Diş Şekli
Kesilecek ahşabın ağaç türü, sertlik, yumuşaklık ve lif yönüne göre farklı diş şekillerine sahip testerelerin kullanılması gerekir. Sert ağaçların biçimine göre oluşturulmuş bir diş biçimi, yumuşak ağaçlarda aynı sonucu vermez. Yine, liflere paralel ve liflere dik kesimler için de farklı testerelerin kullanılması gerekir. Daire testerelerin diş şekillerine göre seçiminde, diş açıları göz önüne alınır.
 |
| Şekil: Daire Testere dişlerinde ölçü ve açısal değerler |
- α: serbest açı
- β: kama açısı
- γ: talaş açısı
- δ: duruş açısı
- h: diş yüksekliği
- t: diş aralığı
1) Üçgen Dişli Daire Testere Lamaları
Dişlerin duruş açısı 90 derece ise dik açılı, 90 dereceden küçük ise dar açılı, büyük ise geniş açılı olarak adlandırılmaktadır.
Dar açılı dişlerde, duruş açısı ortalama 70-75* arasında değişir. Dar açılı dişler dalıcı olduğundan ve çabuk köreldiğinden genellikle liflere paralel biçmelerde ve yumuşak ağaçların kesiminde iyi sonuç verir.
Ahşap işlemede en çok kullanılan diş tipi dik açılı dişlerdir. Duruş açısı 90°'dir. Her tür ahşabın her yönde kesilmesinde kullanılabilir ve ortalama bir sonuç verir. Geniş açılı dişlerde, duruş açısı 100-120° arasında değişir ve "dik diş" olarak da adlandırılırlar. Dişlerde duruş açısı arttığından, dişlerin ahşap malzemeye dalma yeteneği azalır, az koparma yapıldığından daha geç körlenirler. Bu nedenle, bu testereler daha çok liflere dik yani boy kesme işlemlerinde, ahşap kökenli levhaların ölçülendirilmesinde ve kaplamalı levhaların kesiminde kullanılırlar.
2) Kurt Dişli Daire Testere Lamaları
Genellikle büyük çaplı testerelere uygulanır. Dişler kurt ağzına benzediği için bu adı almaktadır. Bu diş şekli ile, serbest açı daraltılıp kama açısı büyütülerek diş yapısı kuvvetlendirilmiştir.
Karışık kesim yapılan kurt dişli testerelerde duruş açısı ortalama 60° olur. Çok sert ağaçlarla, bakalit, fiber, aiiminyum gibi gereçleri gerektiğinde kesmek için, 90°'lik duruş açısına sahip daire testerelerden yararlanılır. Bu tür testerelerin kesiciliğini arttırmak için, dişlerin alın ve sırtları sağlı sollu pahlandırılır.
3) Grup Dişli Daire Testere Lamaları
Testere çevresine sıralanmış dişlerin belirli sayıda gruplandırılmasıyla oluşur. Her grup, önündeki talaş boşluğu ile birbirinden ayrılır. Diş grupları arasında bırakılan bu boşluklar, özellikle yüksek devirli makinelerde, testerenin ısınmasını ve dişlerin yanmasını önler.
Grup dişli daire testerelerle yapılan kesimlerde çok düzgün ve pürüzsüz bir yüzey elde edilir. Bu nedenle temiz kesim yapmayı gerektiren işlerde tercih edilir.
4) Sert Metal Uçlu Daire Testere Lamaları
Sert uçlar, daire testerelerde metal dişin önüne sabitlenen uçlardır. Temel hedef kesici ucun daha geç körlenmesini sağlamak ve üretimde sık sık kesici değiştirmenin önüne geçmektir. Elmas, karpit, tungsten karpit en çok kullanılan malzemeler olup farklı malzemelerin tozlarının birleştirilmesi ile de sert metal uçlar üretilebilmektedir. 1mikrondan 5 mikrona kadar tanecik büyüklüğüne indirgenmiş kobalt (darbeye dayanım), titanyum (paslanmazlık özelliği) ve wolfram ( sertlik-aşınmazlık) tozlarının bileşiminden (Bosch teknolojisi) sert metal uçlar üretilmektedir. Tanecik büyüklüğünün artması aşınmayı artırıp körlenmeyi hızlandırmaktadır. Bu nedenle genelde 0,8-1 mikronluk tanecik büyüklüğü tercih edilmektedir. Titanyum karbit eklemek dişleri ilave olarak ahşaptaki reçine ile tutkalın ve ahşap işleme için ahşap malzemelerin kimyasal etkilerinden korur (Bosch).
4.1) Sert Uçlu Masif Ahşap Kesim Daire Testere
Masif kesiminde kullanılan daire testereler, kesim yönüne ve diğer gereçlere göre farklı yapı ve diş özelliklerine göre değişim göstermektedir.
4.2) Liflere Paralel Masif Ahşap Kesim Daire Tesetere Lamaları
Kerestelerin liflere paralel kesiminde fazla talaş çıkması nedeniyle, sağlıklı bir kesim yapılabilmesi için bu testerelerin diş yapı özellikleri özel bir önem taşır. Diş adımı, kesim sırasında talaş sıkışmasını önlemek için uzun tutulur. Bu ise, iki kesici diş arasında bir kesmeyen (küt) diş bırakılması ile sağlanır. Bu testerelerin çapları 150-500 mm arasında değişir. Ayrıca, bu testerelerin diğer bir özelliği ise, çoklu dilme makinalarında toplu halde kullanılabilmeleridir.
4.3) Liflere Dik Masif Ahşap Kesim Daire Testere Lamaları
Bu testereler, liflere dik masif kesimleri (boy ölçülendirme) için kullanılmaktadır. Daha temiz bir kesim yapabilmek için, testere gövdesinde iki yerden elmas kaplanmış, geniş özel dişler yapılmıştır. Bu tür testere çapları 250-700 mm arasında değişir.
4.4) Yonga Levha Kesim Daire Testere Lamaları
Yonga levha kesiminde kullanılan daire testereler, masif kesimi daire testerelerine göre farklı bir yapı gösterirler. Bu kesimde masife nazaran, iri talaş tanecikleri olmayacağından, diş adımı kısa tutulmuştur. Dolayısıyla, daha sık dişli bir yapıya sahiptirler.
4.5) MDF (Orta Yoğunluklu Lif Levha) Kesim Daire Testere Lamaları
Lif levha türlerinden biri olan MDF, lif ve yoğun yapısı nedeniyle yonga levha kesiminde kullanılan testereler uygun sonuç vermez. MDF'nin kesiminde, Çapraz dişli MDF kesim daire testere laması türünün kullanılması gerekir.
4.6) Laminat, PVC, Melamin Kaplamalı Levha Kesim Daire Testere Lamaları
Bu testereler de, yapı olarak, yonga levha kesim daire testerelerine benzemekle birlikte, diş yapıları farklıdır. Bu testerelerin çapları 160-710 mm. arasında değişir.
4.7) Öğütücü Daire Testere Lamaları
Bu tip testereler, özellikle preslenmiş levhaları net ölçüye getirmek ve aynı zamanda fazlalıklarını keserken öğütmek amacıyla tasarımlanmışlardır. Böylelikle, uzun parçacıkların aspiratör tesisatına kaçması önlenmiş ve tesisatın düzenli çalışması sağlanmış olur. Ayrıca, aynı testereleri eğik kullanmak suretiyle arzu edilen açılarda kanallar açmak mümkündür.
4.8) Yalpalı Daire Testere Laması
Daire testerelerde çapraz kalınlığından daha geniş kanallar açmak için yalpalı testereler kullanılır. Böylece, aynı testere ile ve bir defada değişik genişliklerde lamba, kiniş, zıvana açmak mümkün olur. Metal dişli ve sert metal uçlu türleri vardır. Testere laması iki konik flanşla sağlanır ve yalpa miktarı ayarlanabilir. Yalpasız olarak da kullanılabilir.
Yalpalı testerelerin değişik ölçülerde kiniş açabilme özelliklerine karşın bazı sakıncalı yönleri de vardır. Yalpa ayarları testere çapı değiştikçe farklı olacağından, istenilen genişlik, birkaç deneme çalışmasından sonra ancak sağlanabilmektedir. Ayrıca, kesim yüzeyi fazla temiz değildir.
4.9) Yüzey Temizleyicili Çoklu Dilme Daire Testere Laması
Sert uç kaplamalı olan bu tür daire testereler, özel bir yapıya sahiptir ve çoklu dilme makinelerinde kullanılır. Gövde üzerindeki derinlemesine sert uç kesiciler, dilinen parçaların yüzeylerinin temiz bir şekilde çıkmasını sağlar.
5) Diş Sayısı
Biçmeyi etkileyen bir başka faktör, daire testerenin çevresindeki diş sayısıdır. Bir daire testeredeki diş sayısı (Z) daire testerenin çevresinin (L), testere diş adımına bölümüne eşittir. D'yi testere çapı olarak belirleyip, bunu bir denkleme dökersek;
Z = L/T = D.π/t olur.
Bu durumda, diş şekilleri ve dişlerle ilgili açısal değerler belli olduğuna göre, testere çevresindeki diş sayısı, çapla orantılı olarak artar veya eksilir. Aynı devirli bir makineye, küçük ve büyük çaplı testereler takıldığında kesme hızları de değişeceğinden yani büyük çaplı testerede kesme hızı artacağından, diş sayısı da aynı oranda artarsa her dişe düşen yük o oranda artacaktır.
Bilindiği gibi v = DN/60 dır. Buna göre (D) büyüdüğü oranda kesme hızı (v) büyüyecektir.
Bu durumda, belirli bir süre içinde, ahşap malzemeye etki yapan diş sayısı (Z) çoğalmaktadır. Bu artışla birlikte, sürtünmenin yaratacağı ısı diş uçlarını yakar. Ayrıca, çıkan fazla talaş, diş boşluklarına dolarak dışarı atılamaz. Bu ısı ve talaş etkisiyle diş diplerinde çatlamalar ve yüzeyde çarpılmalar olur. Bu sakıncalardan ötürü, testere çapı büyüdükçe diş sayısını sabit tutmak veya azaltmak dolayısıyla diş adımını büyütmek gerekir. Bu özellik, sert maden uçlu testereler için de gereklidir.
.png&description=Daire Testerede Ahşap İçin İdeal Kesici Özellikleri){kind=link}
0 Yorumlar