Planya Makinesi

Planya makinesi; eğik durumdaki kerestelerin düzeltilmesi, tek taraflı kalınlık makinesinde net kalınlığı çıkarılacak kerestelerin rendelenmesi, kereste veya kaba şekilde ölçülendirilmiş parçalara net ölçülendirme için yüz-cumba açılması veya bu parçaların özel işlem olarak istenilen açıda rendelenmesi amaçlarıyla kullanılan temel işlem makinesidir. Tüm ahşap işleme makinelerinde olduğu gibi bu makinede de son zamanlarda gelişmeler olmuştur. Başlangıçta mekanik yolla el ile yapılan ön ve arka tabla aşağı - yukarı hareketleri hidrolik sisteme dönüştürülmüş, siper hareketleri otomatikleştirilmiştir. Hatta, parça besleme hareketlerinin de otomatikleştirildiği otomat planya makineleri de piyasada görülmektedir.

Şekil 1: Planya makinesi

1. Ön tabla
2. Arka tabla
3. Siper
4. Koruyucu
5. Gövde
6. Kumanda Panosu
7. Ön tabla hareket pedalı

Planya makinesinin başlıca elemanları şunlardır;

• Gövde

Makinenin diğer elemanlarını üzerinde taşıyan gövde, çalışma anında sarsıntıyı önlemek için sağlam bir şekilde zemine bağlanır.

• Ön Tabla

Üzerine rendelenecek iş parçasının oturtulduğu ön tabla, yükseklik ayar volanı veya pedalı yardımıyla talaş miktarının ayarlanmasını sağlar. Bazı makinelerde, rendelenecek talaş kalınlığını gösteren cetvel bulunur.

• Arka Tabla

Rendelenen parçanın düzgün bir şekilde hareketine zemin teşkil eder. Arka tablanın yüksekliği ayarlanabilmekte beraber, normal rendelemeler için bıçak uçuş dairesi ile aynı hizada ayarlanır ve normal rendelemeler için devamlı olarak bu ayarda kalır. Arka tablanın ayarının bıçak uçuş dairesinden sapması halinde, parçalar düzgün şekilde rendelenmez. Bu nedenle, arka tabla ayarlanırken, önce, bıçak uçuş dairesinin altında bir seviyeye indirilir. Daha sonra, ön tabla da bıçak uçuş dairesinin altında olmak üzere bir parça rendelenir. Doğal olarak, rendelenen parça, arka tabla üzerinde havada kalacaktır. Bu durumda arka tabla parçaya temas edinceye kadar kaldırılırsa, bıçak uçuş dairesi hizasına getirilmiş ve ayarlanmış olur.

• Mil ve Bıçaklar

Planya makinesinde, mil karşılıklı iki yatak arasında çalışır. Bıçaklar ise, mil uzunluğunca açılmış bıçak yataklarına bağlanır. Bıçak sayısı 2 - 4 arasında değişir. Bıçak sayısı arttıkça, elde edilen yüzey kalitesi artar. Planya makinesinin büyüklüğü, mil uzunluğu ile belirlenmekte olup, 20-60 cm arasında değişir. Mil çapı da, bu büyüklüğe bağlı olarak 6-12 cm arasında değişir.

• Siper

Rendelenmiş yüzeye yastıklık eden siper, parçaların gönyeli olarak rendelenmesine yardımcı olur. Siper, ön tabla üzerine bağlanır ve bağlama düzeni makine modellerine göre değişir. Geniş ve dar parçaların rendelenmesine olanak sağlamak için, siper, iki yana doğru hareket edebilecek şekilde yapılır.

• Koruyucu

Makine çalışırken, çalışan kimsenin ellerini korumak amacıyla, bıçakların üzerine örtmeye yarayan aparatlardır. Bıçaklara değmeyecek şekilde konstrüksiyonlanmıştır.

• Makine teknik değerleri

Motor: 4 kW

Tabla genişliği: 520 mm

Tabla uzunluğu: 2960 mm

Mil devri (4 bıçaklı): 5000 dev/dk

Ön tabla talaş ayarı: 20 mm

Ağırlık: 950 kg

Planya Makinesinde Yüzey Rendeleme

• Parça genişliğine bağlı olarak makine siperi ayarlanır ve tablaya göre siper dikliğinin ayarlanmasında (90°) lik gönye kullanılır.

• Makine çalıştırılır ve normal devrini alıncaya kadar beklenir.

• Lif yönü uygun olarak iş parçası ön tablaya konur, normal hızla, yüzey tamamen düzelene kadar rendelenir.

• Dönmüş parçaların iç bükey yüzleri önce rendelenir.

• Peşli ve eğilmiş parçaların yüksek noktaları önce rendelenir. İtme süresince parça oynatılmamalıdır.

• Düzeltilen yüzey sipere dayanarak ve sipere devamlı bastırılarak itilmek suretiyle cumba rendelenir.

• Cumbayı pahlı rendelemek için, siper paha uygun olacak şekilde eğimlendirilir. Parça bu şekilde sipere dayanmak suretiyle rendelenir.

• Makta rendelemede ise talaş miktarı mümkün olduğunca azaltılır. Uç taraftaki lif yırtılmasını önlemek amacıyla parça ters uçtan bir miktar rendelendikten sonra çevrilir ve yavaşca itilerek rendelenir (Şekil 2).

Şekil 2: Makta rendeleme

• Parçayı konik rendelemek için önce koniklikler markalanır. Ortadan rendelenmeye başlanarak marka çizgisine kadar rendelenir.

• Parçanın orta kısmını rendeleyerek oymak için, her iki tablada eşit miktarda istenilen talaş miktarı kadar indirilir. Başlangıç ve bitiş noktaları için sipere, stop parçaları bağlanır. İş parçası yavaşça ve dikkatlice bıçakların üzerine indirilir. Oyma derinliği fazla ise, işlem bir kaç kerede yapılabilir.

• Koruyucunun kenara alınmasıyla, planya makinesinde lamba açılabilir. Ancak, mil ucu ile bıçak uçlarının aynı doğrultuda olması gerekir (Şekil 3).

Şekil 3: Planya makinesinde lamba açımı

• İnce masif ahşap parçalarının rendelenmesinde ortasına rendelenecek parça genişliğinde ve rendelenecek parça kalınlığından daha az derinlikte kör kanala sahip prizmatik masif bloklardan faydalanılır. Rendelenecek parça bu kanala yerleştirilir ve makineye öyle verilir (Şekil 4).

Şekil 4: İnce parça rendeleme işlemi

• Planya makinesi sehpa-masa ayaklarına kör kanal açılması içinde kullanılabilir. Bunun için makine siperliğine stoplar bağlanır. İşlem görecek parça bu stoplar arasında hareket eder (Şekil 5).

Şekil 5: Masif ahşap malzemeye ayak kanalı açımı

Planya Bıçaklarının Sökülüp-Takılması

• Makinenin siper ve koruyucusu kaldırılır. Tablalar temizlenerek ön tabla yeterli miktarda aşağı indirilir. Arka tabla, bıçak uçuş dairesi hizasında (mil yüzeyinden 1,5 mm kadar yüksekte) olmalıdır.

• Uygun anahtarla, bıçak tespit vidaları gevşetilir.

• Bıçak ve sıkma parçası yerinden çıkarılır. Sıkma parçasının bulunduğu yuvalar temizlenir. İkinci ve üçüncü maddeler diğer bıçaklara da aynen uygulanır.

• Sıkma parçası yerine oturtulur. Bilenmiş bıçak, dönme yönüne uygun olarak, yatağına yerleştirilir ve tespit vidalan hafifçe sıkılır.

• Aynı milde kullanılacak bıçakların; genişlik, kalınlık ve dolayısıyla ağırlık yönünden eşit olmasına dikkat edilmelidir. Aksi takdirde, milin dengesi bozuk olacağından, çalışma esnasında ses yapar ve yatakların çabuk aşınmasına neden olur.

• Sert ağaçtan veya hafif metal bir mastar, arka tabla üzerine yerleştirilir. Bıçağın milden taşkınlığı, uçlardan ve orta noktadan kontrol edilir. Aynı amaçla, ayar köprüsü veya mıknatıs kullanılabilir. Bıçağın herhangi bir noktasından taşkınlık varsa, bir ahşap takoz ve tokmakla vurularak aşağı indirilmelidir. Bıçak fazla içeri girmişse, yaylı yataklı millerde, tespit vidaları gevşetilince, yay etkisiyle bıçak kendiliğinden yukarı çıkar. Yaysız yataklı millerde, yatağın arkasındaki delikten pimle bıçağın sırtına vurularak veya yatağın yanına bir çektirme vidası takılarak bıçak dışarı çekilir.

• Ayar her noktada tamamlandıktan sonra, tespit cıvatalar birbiri peşinden ve bir defada normal kuvvetle sıkılırsa, gerilimden dolayı bıçak kavislenebilir.

• Arka tablanın bıçak uçuş dairesi hizasında olup olmadığı kontrol edilir. Mil, elle döndürülerek son kontrol yapılır. Ön tabla, istenilen rendeleme kalınlığına göre ayarlanır.

• Makine çalıştırılır ve bir parça ile bıçak ayarları kontrol edilir.

Makinede Çalışma Güvenliği

• Vibrasyonu önlemek için, mile, eşit ağırlıklı bıçaklar takılmalıdır.

• İş parçası üzerinde; çivi, taş vb. yabancı cisimler bulunmamalıdır.

• 30 cm'den daha kısa ve 1 cm'den daha ince parçalar, makineye serbest elle verilmemeli bir itme aparatı kullanılmalıdır.

• Çalışma esnasında tüm dikkat makineye verilmeli, başka bir yere bakılmamalı ve başkasıyla konuşulmamalıdır.

• Mümkün olan her durumda koruyucu kullanılmalıdır.

• Parça itilirken, el, bıçaklar üzerinden geçirilmemelidir.

• Devamlı olarak bilenmiş bıçaklar kullanılmalıdır. Kör bıçaklar, yukarı ve geriye doğru daha fazla itme kuvveti üreteceğinden, elin bıçak üzerine kaymasına neden olabilir.

• Çalışırken uygun bir kıyafet giyilmeli ve uygun bir iş önlüğü tercih edilmelidir.

• Geniş yüzeylerde 2 mm'den dar yüzeylerde 5 mm'den fazla talaş verilmemelidir.

• 25 cm'den daha dar parçaların maktaları bu makinede rendelenmemelidir.

• Daima lif yönünde rendeleme yapılmalıdır.

• Makine çalışırken siper ayarı yapılmamalıdır.

• İş parçası itilirken, tablaya ve sipere sağlam bir şekilde bastırılmalıdır.

• Çalışma sırasında makinenin altında biriken talaşlar, makine durdurularak temizlenmelidir.